Okres życia: 1798 grudnia 24 do 1855 listopada 26
Miejsce urodzenia: Nowogródek lub Zaosie (Białoruś)
Działalność: litewski i polski poeta
Uszanowany: Pamiątkowa płyta (Wilno), Pomnik (Šalčininkai, Wilno), Muzeum pamięci (Wilno)
1815 r. września 10 lub 12 (dokładnego dnia do tej pory nie ustalono) szesnastoletni młodzeniec z niedużego miasteczka Nowogródka (teraz Białoruś), kończy szkołę Dominikanów w Nowogródku, wyjeżdża na studia do Wilna. W tym czasie Wilno było jednym z najpiękniejszych miast Europy, dumnym ze swych uczelni i kultury. Wstąpił na Wileński Uniwersytet na wydział fizyczno - matematyczny i seminaryjno - nauczycielski. Po roku przeszedł na wydział Literatury i Wyzwolonych Nauk.
1817 r. na Uniwersytecie razem ze swymi przyjaciółmi założył tajne Towarzystwo Filomatów (,,miłośników nauki"), których celem było zaszczepić moralne pryncypia, umiłowanie Ojczyzny, zachęta do nauki. Adam Mickiewicz przewodził przyjaciołom na odcinku literatury i moralności. Filomaci ciekawili się kraju historią, sztuki ludowością, przeszłością poetycką Litwy. Z początku Towarzystwo było wolne od polityki, później było związane , silnie związane z odzyskaniem niepodległości, wyrwaniem się spod carskiej okupacji.
1819 r. kończąc Wileński Uniwersytet, Adam Mickiewicz pracował w szkole w Kownie (teraz - Jezuickie Gimnazjum w Kownie). Wykładał literaturę, poetykę, retorykę, gramatykę, starą i powszechną historię, moralność, przyrodę i polityczne prawo, prowadził szkolną Bibliotekę.
W czasie pracy w Kownie, według najnowszych wieści, w sierpniu 1820 r. we dworze w Tuchanowiczach (Tuhanovičių dvare) Adam Mickiewicz spotyka kobietę, której obraz jest muzą całego jego życia. Jej obrazem jest przesiąknięta cała twórczość poety. To była Maria Wereszczakówna (Marija Vereščak) (1799 - 1863). Adam Mickiewicz i Maria (często nazywana Marylą) - ich miłość związana jest z biografią poety.
I będąc w Kownie, Adam Mickiewicz odwiedza Wilno i bierze udział w zebraniach Filomatów.
1823 r. październik, za tą działalność wraz z innymi przyjaciółmi został złapany i na pół roku zamknięty w wileńskim klasztorze Bazylianów zamienionym na więzienie. Wileński profesor
historii Joachim Lelewel był zwolniony z więzienia. Niemal po pół roku zapadł wyrok. Carski Gubernator nakazał poecie opuścić Ojczyznę i udać się na zesłanie do Rosji.
1824 r. października 25 a listopada 6 na zawsze poeta opuszcza Litwę i już nigdy tu nie powraca. Początkowo przebywa w Sankt Petersburgu, później w Moskwie, Odessie a od 1829 r. - w Zachodniej Europie. Dowiaduje się o Listopadowym Powstaniu 1831 roku i zamierza wziąć w nim udział. Lecz jego przybycie do wówczas pod pruskim panowaniem Poznania, było ,,spóźnione", bowiem powstanie już dogorywało. To był jedyny raz, kiedy poeta nawiedził Polskę.
1832 r. wyjeżdża do Paryża. Uczestniczy w litewskim i polskim życiu na emigracji.
1848 r. odwiedza Rzym, gdzie zamierza pomóc Włochom, powołując Polskie Legiony do walki z Austrią.
1849 r. powraca do Paryża i redaguje demokratycznie ukierunkowaną gazetę ,,Tribune de Peuples" (,,Trybuna Ludów"), która zachęca do rozpalania, zakładania rewolucyjnych związków.
1855 r. wyjeżdża do Turcji powoływać pod broń polskie oddziały do walki z Rosją. Umiera, jak wiemy od epidemii cholery w Konstantynopolu. Był pochowany w Paryżu.
1890 r. zwłoki poety przewieziono do Krakowa (Lenkija) i pochowano razem z królami na Wawelu.
1822 r. w Wilnie Józef Zawadzki (Juozapas Zavadskis) drukuje pierwsze wydanie zbiorku Adama Mickiewicza pod tytułem ,,Poezja", na który składają się ballady i romanse a też wstęp poety o romantycznych wierszach.
1823 r. wychodzi drugi poezji tomik, który zawiera poemat ,,Grażyna" (,,Gražina") i dramatyczny poemat ,,Dziady" (cz. II i IV). Tak przedstawiona przeszłość Litwy daje początek polskiemu Romantyzmowi, jego osobliwym czasom, jest romantycznym manifestem. Adaś Mickiewicz staje się jednym z najbardziej znanych Romantyków, przedstawicieli światowej literatury.
1826 r. wydano tomik liryk Adasia Mickiewicza pod tytułem ,,Sonety Krymskie"; stało się to w Moskwie.
1828 r. wydrukowano poemat ,,Konrad Wallenrod" - podanie z pruskiej i litewskiej historii. Stało się to w Sankt Petersburgu.
1832 r. Adaś Mickiewicz napisał ,,Dziadów" cz. III. a także w Paryżu wyszło europejskiej sławy publicystyczne dzieło ,,Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego".
1834 r. ukazało się jedno z najbardziej znanych dzieł Adasia Mickiewicza, epicki poemat ,,Pan Tadeusz albo ostatni zajazd na Litwie". (,,Ponas Tadas, arba Paskutinis antpuolis Lietuvoje").
Jak i większość litewskich Romantyków, Adaś Mickiewicz głosi swoje urodzenie - Litwin, polskiej narodowości. ,,Narodowości jestem polskiej, lecz u mnie wszystko litewskie". Podawał Litwę za swoją Ojczyznę. Poemat ,,Pan Tadeusz" rozpoczyna się podobnie jak litewski hymn: ,,Tėvyne Lietuva, mielesnė už sveikatą". Litewska stolica, jej dumna przeszłość, wierność sprawie, heroiczne walki za wolność dojrzewają w uzdolnieniach poety.
Przeżył w Litwie dziewiętnaście lat co było bardzo znaczące dla jego życia i twórczości. Młodzieńcza osobowość i uzdolnienia na które miały wpływ wileńska architektura, heroiczne założenia miasta przez Giedymina (kunigas Gedyminas) i znał poeta także wileńskich malarzy (P. Smuglewicz - wileńska Katedra, J. Rustemo i inni). W Wilnie wyszedł pierwszy tomik poezji głoszący przeszłość Litwy. Wzruszała go przeszłość rodzinnych stron, poruszała ona jego wyobraźnię. Warszawskie muzeum, ciągle dość obszernie przedstawia życie poety w Wilnie.
1817 r. napisał jeden z swoich pierwszych wierszy pod tytułem ,,Zima miejska" (wydrukowany w 1818 r.). Napisany w klasycystycznym obrazie wiersz o Wilnie. W zimowych obrazach miasta dostrzegamy beztroskie pań życie. Wileńska miniatura i poemacik ,,Kartofla" (...,,Pyra"), którą poeta czytał na spotkaniu Filomatów w 1819 r. Tłumaczył ludziom Ojczyzny powstanie, obmyślał Wilno - jego miniaturę jako nieodłączną część życia Europy.
Jeden z najbardziej słynnych dramatów Adasia Mickiewicza, ,,Dziady" przenosi nas do Wilna. Przedmowa opisuje bóle XIX wieku, jego początku, carskie panowanie na Wileńskim Uniwersytecie pośród studentów i ich prześladowanie i carskie zsyłki. W Wilnie odbywa się III część ,,Dziadów" (dokładnie wstęp i VIII scena). Tutaj Poeta nakreślił wileńskich studentów sprawę, ich tajnej antycarskiej organizacji działalność. Trzy sceny III części odbywają się na ulicy Ostrobramskiej (Aušros Vartai) prowadzącej do Klasztoru Bazylianów, w tamtych latach zamienionego na państwowe więzienie. Te sceny odbywają się z udziałem prawdziwych, historycznych osób - razem z poetą zamkniętych jego przyjaciół. Dramat przedstawia także niektórych zamkniętych z Adamem Mickiewiczem profesorów, innych z tamtych lat ludzi.
[url=http://up.programosy.pl/foto/dscn1303.jpg][img]http://up.programosy.pl/foto/dscn1303.jpg[/img][/url]
Jak poświadczają krytycy literatury, wileński Klasztor Bazylianów jest jednym ze światowych pomników architektury, uwiecznionym w literaturze przez znanego mistrza Romantyzmu.
Cela Klasztoru, gdzie więziono poetę nazwana jest imieniem bohatera poematu ,,Konrad Wallenrod" (,,Konradas Valenrodas"), celą Konrada. ,,Dziady", tak samo trochę zakon Dominikanów, gdzie także było więzienie patriotów nastrajają młodzież. Poemat ,,Konrad Wallenrod" ukazuje jar Świętoroga - stare litewskie miejsce obrządku.
Wilno ukazano też i w balladzie ,,Trzech budrysów" (,,Trys budriai. Lietuvių baladė").
Widok Wilna przemyka także w poemacie ,,Pan Tadeusz" . Tutaj przedstawione są zdarzenia i ludzie z Powstania Kościuszkowskiego 1794 r. Zwłaszcza romantycznie i żywo opowiedziano o tym , jak powstańczy przywódca Jakub Jasiński (Jokūbo Jasinskio) walcząc wycofuje się z Wilna, w mieście ocalało jedynie działo. Poemat ukazuje przepowiednie z wileńskiej legendy,
wypadu Wielkiego Księcia Giedymina i jego sen o żelaznym wilku (Geležinis Vilkas). W czwartej księdze na początku Adam Mickiewicz pisze:
,, Ukołysany, marzył o wilku żelaznym;
I zbudzony, za bogów rozkazem wyraźnym
Zbudował miasto Wilno, które w lasach siedzi
Jak wilk pośrodku żubrów ...
Sen myśliwski nam odkrył tajnie przyszłych czasów,
Że Litwie trzeba żelaza i lasów"
(,,Čia geležinį vilką jis sapne regėjo. Ir kai dievų valia sapnu tuo paaiškėjo, Pastatė Vilniaus miestą; giriom apsisupęs, Kaip vilkas tarp žvėrių tūnojo jis prie upės... [...] Iš to medžioklės sapno mūs tėvai patyrė, Kad Lietuvai reiks nuolat geležies ir girių.").
Z dziewięciu lat (1815 - 1824) spędzonych przez Adasia Mickiewicza w Litwie prawie siedem przeszło mu w Wilnie. Pozostaje wspomnieć, że w mieszkaniu poety w Paryżu do samego końca poety życia wisiała grawiura przedstawiająca wileński bulwar, idący od krawędzi Neris przez Arsenał do Antokolu (Antakalnis). Ukochał tylko trzy miejsca: Nowogródek, Wilno i Rzym.
Z imieniem poety związanych jest kilka wileńskich domów. Kilku z nich już nie ma. Pierwsze miejsce w którym przeżył tylko pięć dni był to dom Bukštos u Michniewicza, stojący przy wileńskiej ulicy. Dziś w tym miejscu stoji Salomei Neries gimnazjum (Salomėjos Nėries gimnazija). Stamtąd poeta przeniósł się do Józefa Mickiewicza, nie będącego jego krewnym, dziekana Wileńskiego Uniwersytetu z fakultetu Fizyki i Matematyki. Był on księdzem i pomagał niezamożnym studentom. Adaś Mickiewicz żył tam do 1817 r. Przy mieszkaniu na ul. Zamkowej 11 (Pilies g. 11) było także podwórko, gdzie widnieje poety imię. Od maja 1817 roku do daty ukończenia Uniwersytetu Adaś Mickiewicz mieszkał ze swoim przyjacielem z dzieciństwa, z którym wspólnie kończył szkołę w Nowogródku - Janem Czeczotem; żyli nie daleko od Katedry, których to budynki proseminarium się do teraźniejszych czasów nie zachowały.
PAMIĄTKI PO ADAMIE MICKIEWICZU UWIECZNIONE W WILNIE I WILEŃSKIM POWIACIE.
W samym Wilnie działają i są związane z poetą: dwa muzea, odsłoniętych osiem pamiątkowych płyt, dwa pomniki, biblioteka wieszcza imienia oraz gimnazjum, ulica a także jedno z najstarszych podwórek Wileńskiego Uniwersytetu.
W jednym z domów, gdzie żył Adaś Mickiewicz, mieści się muzeum jego imienia należące do Wileńskiego Uniwersytetu przy ulicy Bernardynów 11 (Bernardinų g. 11) na Starym Mieście. Muzeum, które postawiono w XVII - XIX wieku zostało prawie niezmienione od czasów poety. Tutaj Adaś Mickiewicz przebywał od 1819 do 1820 roku. Następnie od kwietnia do czerwca 1822 mając kłopoty z pogarszającym się zdrowiem, żył u profesora matematyki - Tomasza Życkiego. Tutaj właśnie poprawiał do druku poemat ,,Grażyna". Dokładna data otwarcia muzeum nie jest znana. Wiadomo, że jego otwarcie przypadło na drugą połowę XIX wieku.
Możliwe że w 1898 lub 1899 roku w 100 rocznicę urodzin poety. Jeszcze jedna wiarygodna data otwarcia to 1911 rok, kiedy to w Petersburgu zaczął wychodzić ,,Kwartalnik Litewski". Wówczas dziennikarz i wydawca - Jan Konrad Obst przeniósł się z Petersburga do Wilna. Odkupił ten stary dom i umieścił tutaj marmurową tablicę z polskim napisem: ,,Tutaj była napisana ,,Grażyna" 1822rok". Jan Obst przywiózł z Petersburga wiele cennych zabytków, grafik i porcelany. Chciał zebrać grafiki i obrazy, które Adaś Mickiewicz zamieścił w poemacie ,,Pan Tadeusz". Było tutaj około czterystu wystawionych zabytków. Obrazów z podobizną Mickiewicza, samych było sto.
Ta wystawa przetrwała do II wojny światowej. Później te cenne przedmioty były rozniesione po różnych miejscach.
1907 r. Jaworowski podarował muzeum różne cenne rzeczy po poecie. Były to stół z orzecha i krzesło, które Adaś Mickiewicz używał kiedy był nauczycielem w Kownie.
1929 r. dr Ludwik Górecki, wnuk Adasia Mickiewicza, będąc gościem Wilna, podarował muzeum krzesło, które pochodziło z paryskiego mieszkania. Te rzeczy do teraz są cennymi zabytkami w muzeum. W setną rocznicę śmierci poety muzeum było odnowione i ponownie otwarte 27 listopada 1955 r. Od tego to czasu jest znane jako Biblioteka Uniwersytetu. 1 lipca 1983 r. otwarto odnowioną wystawę. W dwusetną rocznicę urodzin Adasia Mickiewicza w 1998 r. otwarto salę Poezji. Na pierwszym piętrze muzeum znajduje się sala Filomatów. Przy muzeum już w XIX wieku widniała biała, marmurowa tablica. W czasie II wojny światowej płyta zaginęła. W 1955 r. przytwierdzono płytę z powrotem. Teraz mamy płytę pamięci zapisaną po litewsku i po polsku, głosi ona: ,,W domu tym XII-1822 mieszkał/ Adam Mickiewicz/ Tu był redagowany poemat ,,Grażyna"" (Šiame name 1822-XII gyveno/ Adomas Mickevičius/ Čia buvo redaguojama poema ,,Gražina"). Nad domem przy ulicy Bernardynów 11 była przytwierdzona tablica z napisem po polsku: ,,Tu mieszkał Mickiewicz 1822" (,,Čia gyveno Mickevičius 1822"). W czasach sowieckich przytwierdzono tablicę z litewskim i rosyjskim napisem. Odbudowując litewską niepodległość w 1996 r. w listopadzie, w tym miejscu przytwierdzono już trzecią pamiątkową płytę już z napisem litewskim i polskim: ,,Dom , w którym mieszkał Adam Mickiewicz" (,,Vilniaus Uniwersitetas/ Namas, kuriame gyveno Adomas Mickevičius").
2009 r. 29 maja w Wilnie otwarto Celę Konrada, muzeum Adama Mickiewicza przy ulicy Ostrobramskiej 7A (Aušros Vartai 7A). Działa ono w nie dawno wzniesionym budynku obok Klasztoru Bazylianów. Mieszczą się tam dwie wystawy. Jedna urządzona na podobieństwo więziennej celi, gdzie zdjęcia opowiadają o życiu Adasia Mickiewicza w Wilnie i jego przyjaciół z Towarzystwa Filomatów i Filaretów. W pomieszczeniu, na ścianie wisi pamiątkowa, przedwojenna płyta z łacińskim napisem z III części ,,Dziadów", z wstępu. Muzealna wystawa została wykonana przez Jolantę Pol z Warszawy z współpracującego Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza.Współczesna wystawa w Celi Konrada tylko symbolicznie nawiązuje do sporów międzywojennych o prawdziwe miejsce uwięzienia studentów.
,,Na przeciągu wielu lat specjaliści spierali się o to, gdzie tak naprawdę znajdowała się Cela Konrada. Ze słów Janusza Odrowąż - Pieniążka, dyrektora Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie wynika, że Polacy najbardziej są przywiązani do tej lokalizacji, która powstała wskutek pracy prof. Pigonia i prof. Kłosa. Tam przez lata odbywały się Środy Literackie. Podczas uroczystej ceremonii otwarcia zauważono, że teraźniejszą Celę Konrada (jej ekspozycję) zrealizowano w jednym z prawdopodobnych miejsc, gdzie autentycznie mógłby być więziony Mickiewicz. Mieści się ona w nowym budynku przylegającym do zabudowań klasztoru. Zapewniano również, że o dawnej tezie lokalizacji profesorów, którą prze dziesięciolecia uważano za właściwą Celę, nie zapomni się. Już teraz została ona upamiętniona tablicą. I to się uważa za właściwe rozwiązanie tego problemu. I nikt nie chce, żeby w przyszłości doszło z tego powodu do gorących sporów".
Pozostają widomości w starych archiwach, że w tych latach Adaś Mickiewicz był więziony w Klasztorze Bazylianów przeobrażonym w więzienie, poeta był tutaj więziony w latach 1823 - 1824. Przekupiony strażnik, pozwalał się w nocy zbierać uwięzionym Filomatom. O swoich przyjaciołach pisze Adam Mickiewicz, o zdarzeniach z 1832 r. w stworzonym przez siebie dramacie ,,Dziady", w jego III części. Budynek Klasztoru Bazylianów był nie raz przebudowywany
i cały czas trwa spór o miejsce, gdzie znajdowała się cela w której więziono poetę. W latach międzywojennych obchodzono rocznicę sprawy Filomatów, naciskano wówczas na dokładne umiejscowienie Celi Konrada i nazwano ją w ten sposób.
1921 r. profesor architektury z Wilna J. Klosas (Juliusz Kłos) oparł się na archiwalnych źródłach i dowodził, że ona była urządzona w południowej części Klasztoru, możliwe, że na drugim piętrze.
Ze zdaniem tym nie zgadza się przewodniczący związku szkoły z Białorusi Antonas Luckevičius, który w broszurze ,,Tiesa apie ,,Konrado celę" (,,Prawda o ,,Celi Konrada") (Wilno 1923), próbuje udowodnić, że Cela nie zachowała się, ponieważ była zburzona część budynku. W trzecim dziesięcioleciu XX wieku prof. Juliusz Kłos podobnie jak badacz literatury - Stanisław Pigoń w archiwaliach potwierdzili, że w tym pomieszczeniu była odkryta pamiątkowa płyta z łacińskim zapisem z III części ,,Dziadów" : ,,D. O. M. Gustavus/ obiit M. D. CCC. XXIII / calendis Novembris / Hic natus est / Conradus / M. D. CCC. XXIII / Calendis Novembris" (,,Dievui Geriausiajam, Didžiausiajam. Gustavas mirė 1823 lapkričio 1. Čia gimė Konradas 1823 lapkričio 1") - Bogu Miłosiernemu, Największemu. Gustaw umarł 1 listopada 1823. Tutaj urodził się Konrad 1 listopada 1823. Te słowa poematu ,,Dziady" napisali węglem bohaterowie - więźniowie na ścianie. Tutaj to miała myśleć heroiczna osoba i tutaj poniosła literacką śmierć - Gustaw, on jak i Adam Mickiewicz dźwiga walkę za swoją Ojczyznę, za jej wolność i zapowiada poemat ,,Konrad Wallenrod", nazywając się imieniem głównego bohatera.
1927 r. całe międzywojnie, każdego tygodnia Cela Konrada pełni miejsce spotkań polskiego stowarzyszenia miłośników literatury tzw. literackich śród. Od czasów litewskiej niepodległości próbowano na powrót odnowić te przedwojenne spotkania.
1992 r. czerwiec, Cela Konrada współdziała przy organizacji pierwszych od czasów wojny literackich śród, którym przewodniczy Czesław Miłosz (Česlavas Milošas).
1987 r. Klasztor Bazylianów został z gruntu przebudowany. Klasztorny budynek teraz oddany w ręce prywatne. W tym czasie oddano w użycie hotel ,,U bazylianów", a legendarna z międzywojennych lat Cela Konrada urządzona została w hotelowym pokoju.
Ponad drzwiami wiodącymi do środka tutejszego Klasztoru Bazylianów wisi pamiątkowa płyta (ul.Ostrobramska 7a - Aušros Vartų g. 7a). Pierwszy raz przy tej fasadzie domu przytwierdzona była ona w 1970 r. Napis na płycie widniał w tamtych latach po litewsku i rosyjsku.
1992 r. listopada 2 z idei polskiej ambasady w Litwie została zawieszona nowa tablica z napisem po litewsku i po polsku: ,,W tym budynku od 23 - X - 1823 do 21 - IV - 1824 był więziony wraz z innymi filomatami Adam Mickiewicz / tu rozgrywa się akcja ,,Dziadów" części III" (,,Šiame pastate nuo 1823 - X -23 iki 1824 - IV - 21 / kartu su kitais filomatais buvo kalinamas / Adomas Mickevičius / Čia vyksta ,,Vėlinių" III dalies veiksmas").
W rocznicę 100 - tną śmierci Adasia Mickiewicza na jesień 1955 r. przy Wileńskim Uniwersytecie, ponad bramą prowadzącą do podwórka, gdzie mieszkał na budynku przy Pilies g. 11 - ul. Zamkowa 11 (teraz Zamkowa 13) była odsłonięta pamiątkowa płyta oznajmująca, że w latach 1815 - 1819 wielki poeta studiował na Wileńskim Uniwersytecie.
Wewnątrz, pod stropem wjazdu do Klasztoru Bazylianów widnieje jeszcze jedna tablica związana z filomatami. W ten sposób Wilnianie uczcili pamięć jednego z wybitniejszych (bohater narodowy w Ameryce Łacińskiej) przyjaciół Adasia Mickiewicza, słynnego ,,Żegoty" - Ignacego Domeyki.
Ulica Św. Jana 4 (Stare Miasto) mieści się pamiątkowa tablica z napisem litewskim i polskim, gdzie napisano, że w tym właśnie miejscu, słynny , polski drukarz Józef Zawadzki założył drukarnię w roku 1822 w czerwcu i pierwszy raz był wydał Adama Mickiewicza wiersze ,,Ballady i Romanse ". Pamiątkową płytę zawieszono w listopadzie 1999 r.
Pamiątkową płytą uczczono pamięć o Adasiu Mickiewiczu na domie przy ul. Literatów 5 (,,Stare Miasto"). Tutaj w 1823 roku przybyły z Kowna na nauczycielski wypoczynek Adaś Mickiewicz był się zatrzymał u swego przyjaciela Kazimierza Piaseckiego. Dom w tamtych latach należał do rodziców Kazimierza Piaseckiego. Zbudowany od XIX w. był porządnie utrzymany. Pokoju w którym żył poeta nie można prawdziwie odtworzyć. Wiemy tylko, że pokój poety wychodził oknami na ulicę. Wiadomo, że tutaj Adaś Mickiewicz pisał i przygotowywał do druku poemat ,,Grażyna" i ,,Dziady" II i IV cześć. Tutaj założył Związek Filomatów. W tym domu w 1823 r. 23 października w nocy poeta był schytany za działalm=ność w Związku Filomatów. W międzywojennych latach na wjazd w podwórko tego domu, z przodu była wmurowana pamiątkowa płyta z polskim napisem ,,W tym domu mieszkał Adam Mickiewicz 1823" (,,Šiame name gyveno Adomas Mickevičius"). To jedyna płyta, która nie została zmieniona od czasów międzywojennych do teraz.
1953 r. z obu boków wjazdu na podwórze były przytwierdzone jeszcze dwie podobne płyty z tym samym zapisem w litewskim i sowieckim języku.
Pamiątkowa płyta przytwierdzona przy domu przy ul. Wielkiej 46 (Didžiojoje g.22), w międzywojniu Didžiojoje g. 46, kiedy został zwolniony z więzienia, zamieszkiwał poeta tymczasowo u pani Johanos Macevičienė w Kownie, żyjącej Karoliny Kowalskiej siostry. Stąd na zawsze został wydalony z Litwy. Zapisana w litewskim i polskim języku pamiątkowa płyta głosi: ,,Z tego domu/ wyjechał w dniu wyjechał w dniu 6 listopada 1824 r. zesłany do Rosji/ Adam Mickiewicz/ opuszczając Wilno na zawsze" (1824 XI 6 / iš šių namų išvyko ištremtas į Rusiją/ Adomas Mickevičius/ visam laikui palikdamas Vilnių").
[url=http://up.programosy.pl/foto/dscn1105.jpg][img]http://up.programosy.pl/foto/dscn1105.jpg[/img][/url]
Na zbliżające się stulecie opuszczenia Litwy, w czasach międzywojennych była wmurowana tablica z polskim napisem. Po wojnie była ona zniszczona. Na pamiątkę urodzin poety w 200 - tną rocznicę w 1998 r. 19 grudnia Józef Montwiłł (Juozapo Montvilos) z polskiej zbiórki pieniężnej w Litwie (Fundacja Kultury Polskiej na Litwie) wdrożył swój pomysł. Była tam wmurowana płyta, nowa płyta pamiątkowa, za międzywojennych lat jeszcze odsłonięta i przełożona na litewską mowę. Na płycie zapis ułożył i wymyślił nauczyciel młodego poety, który zbudował wg Bernarda Juliena (Bernardo Żiuljeno) popiersie z litografii Ducarme (Diukarme) wg architekta Andrzeja Zubkova.
Wilno więcej jak sto lat czekało na postawienie w miejscu dla oczu ludzkich dostępnym pomnika Adasia Mickiewicza. Wiele razy próbowano go postawić, jednak nie zawsze była taka możliwość. Wiemy ze starych listów, że pamięć ta była uczczona w trzy lata po śmierci poety.
1858 r. droga do postawienia pomnika, do technicznych jego planówzostała urzeczywistniona i tegoż roku przedstawiono rzeźbę Henryka Stattlera (Henrikas Statleris).
1854 r. oddano rzeźbę poety z przedstawieniem postaci. Jakkolwiek zamysł budowy pomnika nigdy nie został zrealizowany.
Zamierzano uwiecznić pamięć poety w Wilnie przybliżając 100 - tną rocznicę urodzin poety w 1898 r. Byłe ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego (LDK) w tamtych latach wchodziły w skład carskiego imperium Rosji; były zakazane i zamknięte wszelka działalność i twórczość. Gro przyjaciół Adasia Mickiewicza założyło antycarski Związek Filomatów za co zostali uwięzieni a swoim postępowaniem zarażali ludzi ideą wolności Ojczyzny. Przyszło poszukać rozwiązania. Było kilka planów. Postanowiono postawić pomnik - popiersie u Św. Jana - w znajdującym się w Uniwersytecie - Kościele. Było to utrzymane w głębokiej konspiracji. Zwrócono się do syna poety - Władysława Mickiewicza z pismem w którym jest prośba do proboszcza Kazimierza Pacyny (Kazimierą Pacinką) by ten pozwolił aby Władysław mógł swojemu ojcu postawić pomnik. Od tej prośby uchyliła się carskim prawem rosyjska administracja. Wysiłki związku budowy pomnika udały się. Krakowski rzeźbiarz Marceli Guyski w Paryżu odlał z brązu popiersie Adasia Mickiewicza - jako podstawowy pomnika element. Pomysł pomnika stworzył Tadeusz Stryjeński. Stanisław Jarocki na miedzianej blasze namalował obraz Maryji z Ostrej Bramy.
24 grudnia 1898 r. niestety na jubileusz urodzin poety pomnika nie zdążono ukończyć. Prace w Kościele zaczęły się ledwie w maju 1899 r. Na miejsce pomnika wybrano pd nawę, gdzie na Nabożeństwie lubił stać student Adaś Mickiewicz. Pomnik wyrzeźbiono z piaskowca, marmuru i brązu. Panowały formy renesansowe i barokowe elementy. Pomnik miał trzy piętra. Spodnia z czarnego marmuru, gdzie na płycie zapisano w polskiej mowie: ,,Adamowi Mickiewiczowi 1798 - 1898". Wyżej mieścił się sarkofag na lwiej nodze. Nad tą niszą pomiędzy dwiema kolumnami - brązowe popiersie poety. Nad kolumnami znajdował się marmurowy fryz. Nad nim w owalnej ozdobie liść laurowy a w nim kopia obrazu Panny Świętej z Ostrej Bramy. Na boku napisano: ,,Popiersie dłuta Pr. M. Guyskiego. Architektura T. Stryjeńskiego" (Skulptorius Pr. M. Guyskis, Architektas T. Strijenskis), a zdrugiej strony - ,,Wykonał Jan Rudnicki w Warszawie"( Darbus atliko J. Rudnickis Varšuvoje). Środki pieniężne na pomnik zebrał bankier i mecenas Józef Montwiłł (Juozapas Montvila. Pomnik - popiersie był wystawiony bez żadnego uroczystego odsłonięcia na Zielone Świątki w czerwcu 1899 r.
W latach międzywojennych w Wilnie kolejny raz próbowano postawić pomnik Adasiowi Mickiewiczowi.
1924 r. setna rocznica zesłania poety, założono dziesięcioosobowy komitet budowy pomnika, który składał się z miejskich władz, profesorów Uniwersytetu, duchownych, malarzy i innych osób. Zespołowi budowy przewodniczył słynny, wileńskiego obszaru generał - Lucjan Żeligowski. Był przygotowany ,,Statut Głównego Komitetu Budowy Pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie" (Wilno 1924). Ustalenia te wydano w drukarni Józefa Zawadzkiego, bardzo znanego drukarza. Wydrukowano ofiarne listy - składki i zwrócono się do wszystkich, do społeczeństwa ( ich przykładem są VAVB ,,Mickiewiczana" fundusze). Ofiary na postawienie pomnika złożyły różne społecznie warstwy Wilnieczan.
Był ogłoszony konkurs na pomnik, który wygrał rzeźbiarz z Warszawy, w latach 1923 - 1925, pracujący na Uniwersytecie w Wilnie na kierunku sztuka - Zbigniew Pronaszko (Zbignevo Pronaškos). To miała być nowoczesna forma o charakterze awangardowym, gdzie wielki poeta, jak powiedział Juliusz Słowacki, wygląda jak litewski Bóg.
1924 r. zostały ułożone 12,5 m wysokości makiety pomnika z sosnowej płyty i postawione na prawej krawędzi Neris (rzeka Wilia) w pobliżu Pałacu Sportu. Pozostało zdjęcie tego pomnika wykonane przez znanego zdjęciomistrza Jana Bulhaka (Jano Bulhako). Wilnianie bardzo źle ocenili ten pomnik i pisali na niego wyśmiewające kuplety. Lecz w historii polskiej sztuki ten pomnik widnieje jako dzieło.
1939 r. w maju makietę pomnika poniosły wezbarane wody Wilii.
1925 r. był przewidywany plan postawienia pomnika poecie koło Ratusza. ogłoszono zawody, w których wygrał zdolny rzeźbiarz Stanisław Szukalski (Stanislovo Sukalskio), żyjący w Kalifornii. Jednak zbyt śmiała rzeźba nie była przyjęta przez Wilnieczan.
1931 r. były ogłoszone zawody na pomnik Adasia Mickiewicza przy ulicy Orzeszkowej (teraz V. Kudirki - plac Vinco Kudirkos). Uczestniczyli w nim znani, polscy rzeźbiarze Ksawery Dunikowski (K.Dunikovskis), A. Medeiskis, T. Tolvinskis. Pierwsza nagroda przypadła w 1932 r. polskiemu rzeźbiarzowi Henrykowi Kunie (Henriko Kunos). Na 17m wysokim pomniku miała stać 6m postać poety. Pomnik w trzech szeregach pasów zawierał dwanaście płaskorzeźb przedstawiających sceny zaczerpnięte z ,,Dziadów". U góry widniałyby cztery płyty z wykutymi twarzami. Pomnik miano oddać w 1935 r. Jednak z różnych przyczyn nie udało się go zbudować. Rzeźbę wykuto w Warszawie - dwanaście granitowych płyt z płaskorzeźbami z ,,Dziadów". Siedem z nich było przewiezionych do Wilna.
W latach 60-tych i 70-tych XX wieku litewscy rzeźbiarze Vidmantas Stanelis i Petras Deltuva stworzyli rzeźbę Adasia Mickiewicza, która miała stać w Wilnie. Jednakże żaden z ich pomysłów nie był do końca spełniony. Tylko 18 kwietnia 1984 roku na lewym brzegu Wilna, na placyku pomiędzy Bożnicami Bernardynów i Św. Mikołaja (Maironio g.) był postawiony pomnik, który stworzył rzeźbiarz Gedymin Jokūbonio (1927-2006). Twórcą pomnika był Witold Czekanauskas, pracę wykonał w kamieniu mistrz Jan Valeška. Układ pomnika składał się z wielkiego granitowego prostokąta 4,50 m wysokiego i niskiego 0,57 m obmyślonego postumentu. Poeta przedstawiony jest w chwili zamyślenia, stojący, oparty na niewysokiej horyzontalnie podzielonej kolumnie, której dwie części symbolizują życie poety w Ojczyźnie i zesłanego, przynależącego do litewskiej i polskiej kultury. Zamyślona twarz, oczy całkiem prawie zamknięte. ,,Chciałbym, by nie było nadmiernego bytu, by wyobrażać sobie poezję, romantyzm, przejęcie chwilą" - tak mówi rzeźbiarz Gedymin Jokūbonis.
1995r. według zamysłu rzeźbiarza, w ten monument były wkomponowane w międzywojniu stworzone przez Henryka Kunę (Henriko Kunos) płyty z płaskorzeźbami.
Adama Mickiewicza imię nosi jedno z najstarszych podwórek Wileńskiego Uniwersytetu im. Stefana Batorego, gdzie uczył się poeta (Pilies g.13). Na wydziale filologicznym jest Adama Mickiewicza audytorium.
1989 r. plastyk i grafik Rimtautas Gibavičius (1935-1993) na Wileńskim Uniwersytecie na wydziale filologicznym, ul. Uniwersytecka 5 (Universiteto g.5)stworzył sgrafitii. Historyczne portrety z widokami ludzi z Litwy - uniwersyteckich profesorów i wychowanków. Tam widnieje, uwieczniona i Adasia Mickiewicza postać. Wizerunek poety w romantycznym ruchu odkrywa jego epokę i ducha tworzenia. Na dole przewrócona postać młodzieńca wyraża zdławione powstanie. Bukiet palm dodaje swoistego kolorytu Wileńszczyźnie. Przy obliczu słowami Adasia Mickiewicza napisano pierwsze strofy z ,,Pana Tadeusza": ,,Litwo! Ojczyzno moja, Ty jesteś jak zdrowie". (Tėvyne Lietuva, mielesnė už sveikatą!).
1955r. znany z 100-tnej rocznicy śmierci Adasia Mickiewicza. Tego roku Miejska Wileńska Biblioteka publiczna (teraz - Wileńska Biblioteka Publiczna im. Adama Mickiewicza - Vilniaus apskrietes Adomo Mickevičiaus viešoji biblioteka) na ul. Trockiej 10 (Trakų g.10) była nazwana imieniem poety. To stało się bodźcem rozpoczęcia szerokiej działalności tzw. ,,Mickiewiczana" - zbiórki wydań, przygotowywania świąt tematycznych itp. Medalierze są twórcami tej bibliotece przyznanego medalu.
1980r. ceramik Bronius Balinlevičius stworzył taki z terakoty, na którego awersie napisano ,,Adam Mickiewicz" (Adomas Mickevičius), a rewersie ,,Biblioteka Adama Mickiewicza Wilno" (Adomo Mickevičiaus Biblioteka Vilniuje).
1988r. w litewskiej mennicy państwowej były wykute żelazne odznaczenia z Adasia Mickiewicza twarzą na awersie i napisem na rewersie ,,Biblioteka Adama Mickiewicza" (Adomo Mickevičiaus biblioteka). Tego pomysłu autorami byli - Valdas Jurevičius i rzeźbiarz Giedrius Paklauskis.
1966r. malarz Algimantas Švažas jest pomysłodawcą biblioteki exlibrisu w który wkomponowano Adasia Mickiewicza twarz.
1998r. piwnica Biblioteki ozdobiona została przez narodowego rzeźbiarza z Dzukiji (Dzūkija)Witolda Szibailosa (Vytauto Šibailos) dziesięcioma wyrytymi w drzewie rzeźbami zaczerpniętymi z ,,Pana Tadeusza" (Ponas Tadas).
1989r. w ówczesnej 11-ej wileńskiej, średniej szkole (teraz wileńskiemu Gimnazjum im. Adama Mickiewicza - Vilniaus Adomo Mickievičiaus gimnazija) przy Kruopų g. 11 odbyło się nadanie imienia poety.
W międzywojniu Adasia Mickiewicza imię było nadane głównej , wileńskiej ulicy (teraz Aleja Gedymina - Gedymino prospektas), a współcześnie nazwę poety nosi ulica prowadząca do Žvėryne.
Życie Adasia Mickiewicza prócz Wilna (Vilnius) jest związane jeszcze z miejscowościami w jego okolicy. Z literackiej biografii wiadomo, że w 1818 roku na Boże Narodzenie Adaś Mickiewicz gościł w Solecznikach u dawnego przyjaciela ze studiów w Wilnie księdza Pawła Hrynaszkiewicza (Povilą Hrinaškevičių). Kiedy w 1821 roku wychodziła za mąż za grafa L. Putkamera, ukochana poety Maria Wereszczakówna, żyjąca nie daleko od Solecznik, bywał w Białym Dworze Adaś Mickiewicz czętym gościem. Tutaj czekał miłosnych listów, które przywoził wynajęty listonosz. W tej okolicy płynie Salčia, która była ulubionym Maryli i Adasia Mickiewicza spotkań miejscem.
Razem z innymi filomatami poeta nie raz odwiedzał Jaszuny (koło Solecznik) będąc gościem u rektora Wileńskiego uniwersytetu, astronoma, profesora Jana Śniadeckiego (1756-1830).
,,W nieco gorszym stanie niż pałacyk Wagnerów możemy oglądać pałac Balińskich i Śniadeckich w Jaszunach. Okazała budowla nad rzeką Mereczanką została wzniesiona wg projektu Karola Podczaszyńskiego w latach 1824 - 1828. Od XV do końca XVIII wieku Jaszuny należały do Radziwiłłów, po czym nabył je cześnik inflancki Ignacy Baliński. Po tym kiedy jego syn Michał w roku 1820 ożenił się z Zofią Śniadecką w majątku zamieszkała również rodzina Śniadeckich. W XIX wieku Jaszuny stały się ośrodkiem myśli polskiej. Goszczą tu ludzie nauki i kultury nie tylko z pobliskiego Wilna: Stanisław Jundziłł, bp Kłągiewicz, Tomasz Zan,
Adam Mickiewicz, Antoni Edward Odyniec, Paweł Brzostowski, Józef Mianowski, Wawrzyniec Puttkamer oraz Juliusz Słowacki, który to właśnie w Jaszunach przeżywał swą nieodwzajemnioną miłość do Ludwiki Śniadeckiej, córki Jędrzeja Śniadeckiego, siostry Zofii Balińskiej.
Tuż za starym parkiem znajduje się cmentarz, na którym miejsce wiecznego spoczynku znaleźli m. in. Jan Śniadecki, rektor Uniwersytetu Wileńskiego, profesor astronomii i matematyki; Michał Baliński (1794 - 1864), historyk; Jan Baliński (1824 - 1902), psychiatra, profesor Akademii Wojskowej w Petersburgu".
W Solecznikach są dwa pomniki Adasia Mickiewicza. jeden postawiono w 1998 roku z miejscowego pomysłu na 200 - tną rocznicę urodzin poety. Ogłoszono zawody na wygląd pomnika, zwycięzcami którego zostali rzeźbiarz Bronisław Wiśniewski (Bronislovas Vyšniauskas) i syn architekt Rymwid Wiśniewski (Rimvydas V.).
1998r. 19 grudnia pomnik był uroczyście odkryty na sołecznickim placyku miejskim. Dwa i pół metra wysoka rzeźba z brązu stoji na białej, półokrągłej podstawie symbolizującej tęcze. Na niej zapisano ostatnią Adasia Mickiewicza balladę ,,Romantyczność" (,,Romantika"), wiersz po litewsku i po polsku: ,,Miej serce i patrzaj w serce" (Žvelk širdimi tik į širdį !).
2004 r. przy solecznickiej Bożnicy w. Piotra był odsłonięty pamiątkowy kamień z napisem litewskim i polskim, głoszącym, że w 1821 roku Adam Mickiewicz na cmentarzu w Solecznikach patrzył na Zaduszki, a co więcej opisał je w I części swojego dramatu ,,Dziady".
,,Swoistą kroniką Solecznik jest miejscowy cmentarz. miejsce wiecznego spoczynku znaleźli tu nie tylko byli właściciele majątku Wagnerowie, ale też wiele zasłużonych dla Solecznik osobistości. Na solecznickim cmentarzu kościelnym 2 listopada 1821 roku będąc gościem u zaprzyjaźnionego księdza Adam Mickiewicz oglądał obrzęd Dziadów (Vėlinių apeigas), który to później przedstawił w swoim słynnym poemacie. W roku 2004 na placu przy miejscowym kościele została odsłonieta tablica pamiątkowa z napisem poświadczającym dany fakt".
W Wysokim Dworze (Aukštadvaris), w okolicy Trok stoi XIX - wieczny, należący do Malewskich, dwór. Rośnie tam, nazwany imieniem Adasia Mickiewicza, dąb. Opowiadają, że poeta często odwiedzał dwór u swego przyjaciela, filomaty Franciszka Malewskiego (1800 - 1870) i rozkoszował się siedząc pod cieniem dębu.
W sowieckich latach wyszły, poświęcone Adamowi Mickiewiczowi, dwie bibliografie . To bibliografia Vlady Žuka przygotowany rekomendowany indeks literacki ,,Adam Mickiewicz" (Adomas Mickevičius) Wilno 1956 r. i szkic bibliograficzny ,,Adam Mickiewicz: bibliograficzny indeks (w litewskiej mowie literatura)". Przygotowano za tamtych lat w litewskiej sowieckiej republiki Bibliotece (teraz Biblioteka Litewska Narodowa) i Wileńskiej Bibliotece Publicznej (teraz - noszącej imię Adama Mickiewicza) różne prace dotyczące poety. Bibliograficzny spis bez innych wiadomości o poecie i jego twórczości są w rozdziałach ,,Pomniki stojące w Wilnie" (,,Paminklo statymas Vilniuje") oraz ,, Muzea pamięci Wilna" (,,Memorialinis muziejus Vilniuje").
BIBLIOGRAFIA:
* litewska rozprawa z 2010 r Pań Modesta Tamkutė i Nijolė Sisaitė (tłumaczenie w całości)
*,,Kurier Wileński" - Barbara Chikashua: Ekspozycja Celi Konrada już otwarta. 29 maj 2009
* ,,Litwa. Przewodnik" Tomasz Krzywicki
* przewodnik ,,Keliaukime po Šalčininkų kraštą"
* Adomas Mickevičius ,,Eilėraščiai. Poemos" (w doskonałym tłumaczeniu Ś.P. Justinasa Marcinkevičiusa)
TŁUMACZENIE I POMOC:
*Nerka Vilnius
*Micza Poznań
ZDJĘCIA:
*własne z wycieczki po Łubieńskich Budziszewku
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz