Kazys BORUTA

                             Dziś o człowieku, literacie, którego z wielką uwagą przytaczają: Czesław MIŁOSZ i Tomas VENCLOVA. Kilka wierszy oraz biografia po polsku i po litewsku. Wiersze przyciągnęły moją uwagę dzięki tematowi - jest to cykl Kazysa BORUTY pod wspólnym tytułem "Baltija"... Przetłumaczył je na język polski Czesław MIŁOSZ...a biografię wyciągnąłem z świetnej książki T. VENCLOVY.

Z WIERSZY BAŁTYCKICH

przekład z Kazimierza Boruty

Krajobraz bałtycki

Słońce o wietrznym wieczorze
utonęło w bałtyckich morzach.
Poławiacze bursztynu na Bałtyk
wypłynęli, aby słońce łowić.

W nocy Bałtyk szumiał pianą siną.

Rano wieźli do brzegu rybacy
słońce w czółnie pełnym bursztynu.

BALTIJOS PEIZAŽAS
 
     Saulė vėjuotą vakarą
     nuskendo Baltijos mariose.
 
     Gintaro žvejai į Baltiją
     išplaukė saulės žvejoti.
 
     Per naktį nerimo Baltija.
 
     Iš ryto žvejai į pakrantę
     vežė saulę gintaro valtyje.



Miłość z daleka

Tylko z daleka kochać można ciebie,
z bliska - ty jesteś jak bałtyckie wody.
Miłości pokos odrastał w nas bujnie,
póki nas dzielił i czas, i przygody.
Spotkałem ciebie: i jesteś chmurna,
to jakby pokosu żółknącego żal.
I prawda stąd, jak ogień groźna:
Tylko z daleka kochać ciebie można.

 MEILĖ IŠ TOLO
 
     Tave mylėti tegalima iš tolo.
     Arti tu tokia kaip Baltija.
     Tik todėl, tur būt, toks meilės atolas
     atžėlė tada, kai nesimatėme.
 
     Kai sutikau: nesava truputį.
     Lyg gaila gelstančio atolo.
     Todėl teisybė: tegu ir rūsti:
     tave mylėti tegalima iš tolo.

Kobieta z bałtyckiego brzegu

Ty jesteś jak Dźwina,
ty jesteś jak bałtycki brzeg,
gdzie sosna smolista rudy pień wygina
i dzwoni w chmurach wichury jęk.

Ty moja sosna nad brzegiem mórz,
dlatego wieńczy ciebie wichrów wieniec
i poeta, który rozumie,
że życie piękne - tylko w wichrów szumie.
Dlatego tobie ta miłość moja
jak wicher szumi. I echo pieśni
z pomorskich wiatrów przemocą wydarte
i jak wiatr - rozwiane.

 MOTERIS BALTIJOS KRANTO
 
     Tu tokia, kaip Dauguva.
     Tu tokia, kaip Baltijos krantas,
     kur pušys smalingos auga
     ir vėjas vėtras iš marių tramdo.
 
     Tu mano pušis ant marių kranto,
     todėl tau tinka vėtrų vainikas
     ir poetas, kuris supranta,
     kad be vėtros niekai viskas.
 
     Todėl tau mano meilė kaip vėtra
     ir dainos — jų aidas
     iš pamario vėjų išplėštas
     ir — kaip vėjas — palaidos.


Pieśń wiatrów bałtyckich

Śpiewał Bałtyk z wiatrami,
z wichrami śpiewać będzie.

Gorzka dola nas gnie i łamie,
w żniwa burze wybuchną wszędzie.

Dzwoń w pomorzach
wolna
jak Bałtyk
pieśni.
Zadrży kraj pobałtycki w czasy żniw,
podczas żniw zadygocą pola.
Perkunja
Perkunja
Perkunja
klaśnij w świat błyskawicą grzyw,
chmurą grzmij po lasach i rolach.

Dzwoń w pomorzach wolna
wolnych huraganów pieśni.

BALTIJOS VĖJŲ DAINA
 
     Dainavo Baltija su vėjais.
     Su vėtrom Baltija dainuos.
     Rūstusis vargas dainas sėja,
     pjūtis ateis perkūnijos aiduos.
 
     Skambėk Pabaltėje
     laisva
     kaip Baltija
     daina.
 
     Per piūtį sudrebės Pabaltija.
     Per piūtį sudrebės laukai.
     Perkūnija!
     Perkūnija!
     Perkūnija!
     Per ilgai mes tavęs nematėme.
     Per ilgai mūs neaplankai.
 
     Skambėk Pabaltėje laisva
     laisvų perkūnijų daina.

 

Boruta Kazys (1905-1965), litewski poeta, prozaik, publicysta. Uro­dził się w Kułakach (Kūlokai) pod Mariampolem (Marijampolė). Uczył się w Mariampolu, następnie studiował literaturę, historię i filozofię na uniwersytetach w Kownie, Wiedniu i Berlinie. Wyznawał poglądy radykalnie lewicowe (był eserowcem), występował przeciwko autorytarnym rządom  —► Antanasa Smetony, później -przeciwko reżimowi hitlerowskiemu i sowieckiemu. W l. 1927-1931 - emigrant polityczny. Był członkiem grupy literackiej, skupionej wokół lewicowego czasopisma „Trečias frontas”, ale prezentował indywidualną postawę. W1. 1933-1935 był więziony, zwol- niony na mocy amnestii.

Po odzyskaniu Wilna przez Litwę Boruta zamieszkał w stolicy. Peł­nił obowiązki dyrektora Muzeum Literatury (1941 i 1945-1946), podczas II wojny światowej zajmował się ratowaniem rękopisów lituanistycznych, pracował nad antologią tysiąca poetów litewskich. Przyczynił się do ratowania Żydów. Sporo pisał o Wilnie („My zaś - bezdomni-/w Wilnie / jak nigdzie indziej / bylibyśmy w domu”). W 1946 r. został aresztowany przez Sowietów, oskarżony w procesie —Jonasa Noreiki, skazany na pięć lat więzienia pod zarzutem zatajenia przed władzami informacji o działalności ruchu oporu. Więziony w Wilnie, w 1949 r. amnestionowany, został objęty zakazem druku, tłumaczenia musiał podpisywać cudzymi nazwiskami (tłumaczył głównie klasyków zachodnich). Dopiero w 1957 r. ponownie został przyjęty do Związku Pisarzy. Był krótko żonaty z —> Jadvygą Čiurlionytė.

Zmarł w Wilnie, pochowany został na cmentarzu na Rossie.

Boruta starał się kreować wizerunek autentycznej osobowości, romantycznego buntownika niepotrafiącego przystosować się do otoczenia. Nonkonformista, który drogo płacił za własne przekonania, wywierał wpływ na swoich współczesnych i na młodszą inteligencję nie tyle swoją twórczością, ile osobistym przykładem. Wysoko cenione są jego wczesne wiersze; jeszcze w 1. 1933-1936 tłumaczył je na język polski —► Czesław Miłosz, który tak powiedział wtedy o Borucie: „Świeżość i samodzielność jego sztuki stawia go na równym poziomie z najlepszymi poetami Europy”. Natomiast szerzej znana jest proza Boruty, zwłaszcza folklorystyczna powieść Baltaragio malunas (1945, wyd. poi. Młyn Bałtaragisa, 1986). Jej

nakład został skonfiskowany tuż po wydaniu. Powieść ta, długo zakazana przez sowiecką cenzurę, została przetłumaczona na wiele języków (w tym na islandzki), na jej podstawie stworzono przedstawienie dramatyczne, balet oraz popularny film fabularny.

Stronka www litewska szerzej przedstawiająca postać i twórczość: tutaj

Źródła:

* zdjęcia : sieć i własne

* 1) Czesław MIŁOSZ "Wiersze wszystkie" Kraków 2011 r.

* 2) Tomas VENCLOVA "WILNO. Przewodnik biograficzny" Warszawa 2013 r. (tyt. lit. "Vilniaus vardai")